Bia đá trấn yểm ở Hội An

     Cùng với những nét đặc trưng hiện diện qua từng góc phố ấy, nếu quan sát kỹ hơn một chút, sẽ thấy vài bia đá trấn yểm nằm nép mình ở góc tường trong con hẻm nhỏ hay dưới gốc cây cổ thụ, hình thức đơn sơ nhưng chứa đựng giá trị về lịch sử, văn hóa thú vị.

     Một số hình thức trấn yểm, trấn trạch phổ biến

     Khi tham quan phố cổ Hội An, du khách sẽ thấy một số ngôi nhà treo vật khí mang tính biểu tượng như gương vẽ hình bát quái, nhánh xương rồng… treo tại một số vị trí trong công trình kiến trúc mà người ta tin rằng nó có thể ngăn chặn được điềm xui rủi.

     Hay nhiều ngôi nhà gỗ có gắn đôi mắt cửa ngay trên đầu cửa đi chính giữa nhà. Mắt cửa có hình dáng, màu sắc đa dạng, được chạm hình lưỡng nghi (âm dương) ở phần tâm; phần vành bao quanh tâm chạm hình bát quái. Ngoài chức năng là chi tiết kiến trúc, mắt cửa còn có chức năng trang trí và mang yếu tố tâm linh.

     Người dân phố cổ quan niệm mắt cửa như một vật trấn trạch, giúp tránh không cho tà ma xâm phạm vào nhà, giúp gia chủ tránh được hoạn nạn, rủi ro, làm ăn thất bát, có cuộc sống ấm êm, hạnh phúc.

     Một công trình trấn yểm quy mô nhất và quan trọng nhất ở khu phố cổ Hội An, được rất nhiều người biết đến, đó là Chùa Cầu. Ngoài chức năng cầu nối giao thông, nơi thực hành tín ngưỡng (thờ thần Bắc Đế Trấn Võ), di tích được cho là còn có chức năng trấn yểm con Cù (theo quan niệm của người xưa) nhằm khắc chế nạn lụt lội, sạt lở, bảo vệ cuộc sống an bình cho người dân địa phương.

     Ngoài các hình thức kể trên, ở Hội An người xưa còn sử dụng bia đá để trấn yểm. Với những ai hay lang thang trong các con ngõ, hẻm trong khu phố cổ, thỉnh thoảng sẽ bắt gặp vài tấm bia yểm bằng đá với kích thước khiêm tốn nhưng ít ai hiểu được ý nghĩa của các bia đá này.

     Lần theo bia đá...

     Ở tường rào nhà thờ tộc Lê Doãn (số 44/20 Phan Châu Trinh), phía trước, hai bên cổng vào (cổng chính) có hai tấm bia đá gắn trên tường rào, khắc chữ Hán, quét vôi màu trắng, trước bia đặt nồi hương để thờ cúng rất tôn nghiêm.
 

     Mặt ngoài tường biên phía bắc (tiếp giáp góc cua đường kiệt bê tông) phía sau nhà số 19 Lê Lợi có tấm bia đá nhỏ hình chữ nhật, gắn vào hốc tường, phía trên vẽ hình đầu thú (hổ?), phía dưới khắc 3 chữ: 石 敢 當 (Thạch Cảm Đương) khiến nhiều người tò mò về ý nghĩa của nó. Ngoài tấm bia này, còn một bia Thạch Cảm Đương khác đang được lưu giữ tại Bảo tàng Văn hóa dân gian (số 33 Nguyễn Thái Học).

     Đây là hình thức trấn yểm do người Hoa mang sang khi đến làm ăn buôn bán tại Hội An. Thạch Cảm Đương (nghĩa là hòn đá có khả năng chống lại mọi thứ), tên đầy đủ là “Thái Sơn Thạch Cảm Đương”.

     Vào thời xa xưa, người Trung Quốc tin rằng đá của núi Thái Sơn có sức mạnh tâm linh và thần thánh.

     Theo truyền thuyết, vào thời nhà Hán, Hán Vũ Đế đã lên núi Thái Sơn, mang về bốn hòn đá, đặt bốn góc của cung điện để chống lại các thế lực tà ác, đem lại phước lành cho đất nước. Dần dần, người ta xem nó như một vị thần có khả năng trừ tà, trấn thủy, tránh tai họa, cầu bình an.

     Bia yểm “Thạch Cảm Đương” có hình thức khác nhau ở những nơi khác nhau, có loại tròn, có loại kèm phù điêu như hình đầu sư tử và đầu hổ ở phía trên, hoặc kèm theo hình bát quái. Một số bia không có trang trí, chỉ khắc 3 chữ “Thạch Cảm Đương”.

     Bia này thường đặt trong nhà, trên tường hoặc tại các con đường, ngã ba có xung đột phong thủy để trừ tà, hạn chế tai ương.

     Nhiều người cho rằng trấn yểm là những điều mê tín, tìm kiếm sự an ủi trong lòng khi đối diện khó khăn, tai ương trong cuộc sống. Tuy nhiên, ở một góc nhìn khác, trấn yểm có thể được xem như một hình thức tín ngưỡng dân gian.

     Vật trấn yểm đại diện cho sự tồn tại của thế lực thần linh, là vật trung gian kết nối giữa thần linh và con người, truyền tải khao khát, ước vọng của con người trong cuộc sống.

     Vật trấn yểm dù ở bất kỳ hình thức nào cũng đều là di sản của người xưa để lại và được lưu truyền qua nhiều thế hệ, thể hiện những mong ước giản đơn và cơ bản đó là cầu mong bình an, tốt lành, tránh xa những điều bất trắc, xấu xa.